Thông tin bệnh lý
Viêm gân xương bánh chè, còn được gọi là “jumper’s knee”, là nguyên nhân gây đau trước khớp gối, đặc trưng bởi cơn đau khu trú ở cực dưới của xương bánh chè. Đau tăng lên khi chịu tải và gia tăng theo nhu cầu hoạt động của cơ duỗi gối, đặc biệt trong các hoạt động tích trữ và giải phóng năng lượng trong gân xương bánh chè.
Đối tượng thường mắc phải
- Chủ yếu gặp ở vận động viên trẻ tuổi (15-30 tuổi)
- Nam giới có tỷ lệ mắc cao hơn
- Vận động viên tham gia các môn thể thao như bóng rổ, bóng chuyền, nhảy điền kinh, tennis và bóng đá
- Tỷ lệ mắc bệnh ở vận động viên bóng chuyền và bóng rổ chuyên nghiệp lên tới hơn 40%
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ
Yếu tố nguy cơ nội tại:
- Giới tính
- Cân nặng và chỉ số khối cơ thể (BMI)
Yếu tố nguy cơ ngoại tại:
- Tải lượng tập luyện (yếu tố nguy cơ quan trọng nhất)
- Các hoạt động tải trọng lặp đi lặp lại trên gân xương bánh chè
Cơ chế bệnh và mức độ tổn thương
Bệnh tiến triển qua các giai đoạn, với giai đoạn thoái hóa gân là nghiêm trọng nhất:
Giai đoạn thoái hóa gân:
- Các vùng tế bào chết do apoptosis
- Kiệt sức tế bào gân (tenocyte)
- Các vùng lớn của ma trận bị rối loạn và chứa đầy sản phẩm phân hủy ma trận
- Ít collagen và mạch máu
- Ít khả năng phục hồi các thay đổi bệnh lý
- Chủ yếu gặp ở người lớn tuổi
Đặc điểm lâm sàng
Hai đặc điểm lâm sàng xác định:
- Đau khu trú ở cực dưới xương bánh chè
- Đau liên quan đến tải trọng, tăng theo nhu cầu hoạt động của cơ duỗi gối
Đặc điểm đau:
- Đau có thể cải thiện với tải trọng lặp lại
- Phụ thuộc liều lượng: đau tăng khi cường độ hoặc tốc độ áp dụng tải trọng tăng
- Đau xuất hiện ngay lập tức khi chịu tải và thường ngừng gần như ngay lập tức khi bỏ tải
- Hiếm khi đau ở trạng thái nghỉ ngơi
Hoạt động làm tăng đau:
- Đi xuống cầu thang
- Squat nghiêng
- Ngồi lâu
- Squat
- Leo cầu thang
Chẩn đoán
Khám lâm sàng:
- Đánh giá đau phụ thuộc liều lượng
- Đau tăng khi chuyển từ squat nông sang squat sâu
- Đau tăng khi chuyển từ nhảy thấp sang nhảy cao
- Đánh giá khiếm khuyết trong các hoạt động tích trữ năng lượng bằng quan sát nhảy và bật
Các yếu tố liên quan:
- Teo cơ
- Giảm sức mạnh
- Tư thế bàn chân không thẳng hàng
- Cứng cơ tứ đầu và gân kheo
- Giảm duỗi cổ chân
Điều trị y khoa
Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs):
- Sử dụng còn gây tranh cãi
- Có thể cản trở quá trình lành thương mô mềm
- Có thể giảm đau nhưng ảnh hưởng tiêu cực đến sửa chữa gân
- Trong viêm gân phản ứng, có thể ức chế protein gây sưng gân
Tiêm corticosteroid:
- Sử dụng để giảm đau
- Giảm tăng sinh tế bào và sản xuất protein
- Có thể hữu ích trong viêm gân phản ứng
Bảng đánh giá mức độ phục hồi
Thang điểm VISA (Victorian Institute of Sport Assessment-patella) được sử dụng phổ biến để đo lường kết quả điều trị.
Lưu ý quan trọng
- Hình ảnh gân xương bánh chè đơn thuần không xác nhận đau gân xương bánh chè
- Bệnh lý quan sát qua siêu âm có thể xuất hiện ở người không có triệu chứng
- Cần khám toàn bộ chi dưới để xác định các khiếm khuyết liên quan ở vùng hông, gối và cổ chân/bàn chân