Hội chứng đau khớp bánh chè-đùi (Patellofemoral Pain Syndrome

Thông tin bệnh lý

PFPS là thuật ngữ chung mô tả đau ở khớp bánh chè-đùi (khớp giữa bánh chè và xương đùi). Đây là tình trạng mãn tính có xu hướng tái phát sau 2 năm ở 40% trường hợp. Triệu chứng có thể phát triển từ từ theo thời gian hoặc xuất hiện cấp tính.

Nguyên nhân

PFPS thường do kết hợp nhiều yếu tố:

Quá tải/lạm dụng khớp bánh chè-đùi
Bất thường về giải phẫu hoặc sinh cơ học
Yếu cơ, mất cân bằng hoặc rối loạn chức năng cơ
Chấn thương bánh chè (ít phổ biến hơn)

Các yếu tố góp phần:

Yếu hoặc căng cơ hông
Căng cơ bắp chân
Mất cân bằng cơ tứ đầu đùi (VMO yếu so với VL)
Căng dây chằng bên, gân gấp, cơ tăng đôi
Quá duỗi gối, xoắn chày bên, gối valgus/varus
Tăng góc Q
Bàn chân bẹt hoặc chân cao

Cơ chế bệnh

Định hướng và thẳng hàng bánh chè bất thường: Bánh chè trượt lệch về một bên gây quá tải lên phần tương ứng của xương đùi
Mất cân bằng cơ: VMO yếu khiến VL tạo lực cao hơn, gây trượt, nghiêng hoặc xoay bánh chè về bên
Căng võng bên: Có thể gây lệch bánh chè
Đại bù từ bàn chân: Ngã bàn chân gây xoay trong chày/đùi đại bù, làm rối loạn cơ chế bánh chè-đùi

Biểu hiện lâm sàng

Triệu chứng chính:

Đau trước gối (vùng sau bánh chè và/hoặc quanh bánh chè)
Đau tăng khi:
Lên xuống cầu thang
Ngồi với gối gập (dấu hiệu rạp chiếu)
Ngồi xếp bằng
Squat, quỳ
Chạy, nhảy
Đi giày cao gót

Đặc điểm đau:

Chỉ đau khi hoạt động: Vấn đề sinh cơ học
Chỉ đau sau hoạt động: Viêm
Đau giảm khi tập: Vấn đề gân hoặc chiều dài cơ

Chẩn đoán

Tiêu chuẩn chẩn đoán (APTA):

Có đau sau bánh chè hoặc quanh bánh chè
Tái tạo được đau khi squat hoặc hoạt động tải khớp bánh chè-đùi ở tư thế gập
Loại trừ các bệnh lý khác gây đau trước gối

Tiêu chuẩn Cook:

Chẩn đoán dương tính: Có cả đau khi co cơ và đau khi squat
Hoặc 2/3 triệu chứng: đau khi co cơ, squat, sờ nắn
Hoặc 3/3 triệu chứng: đau khi co cơ, squat, quỳ

Chẩn đoán phân biệt

Chondromalacia patellae
Hội chứng Hoffa’s pad
Hội chứng ma sát dây chằng chậu chày
Hội chứng Sinding-Larson-Johansson
Viêm gân bánh chè
Thoái hóa khớp gối
Tổn thương sụn
Rách sụn chêm trong
Đau tham chiếu từ hông/cột sống thắt lưng

Bảng đánh giá mức độ phục hồi

Các thang đo được khuyến cáo:

Lower Extremity Functional Scale
Anterior Knee Pain Scale (AKPS)
Patellofemoral Pain and Osteoarthritis Subscale of KOOS (KOOS-PF)
Visual Analog Scale (VAS)
England and Pierrynowski Questionnaire (EPQ)

Biến chứng

Lâu dài: PFPS được cho là tiền triệu của thoái hóa khớp bánh chè-đùi.

Khám lâm sàng cần đánh giá

Vị trí bánh chè (nghiêng, lệch bên)
Vị trí xương đùi và khối lượng cơ tương đối
Tràn dịch và/hoặc phù đệm mỡ Hoffa
Vị trí bàn chân
Mức độ tăng động khớp chày-đùi và bánh chè-đùi
Biên độ chuyển động (đặc biệt mất duỗi)
Đánh giá kiểm soát chậu hông, đùi và bàn chân khi đứng một chân

Hội chứng đau khớp bánh chè-đùi (Patellofemoral Pain Syndrome – PFPS)