Bệnh lý Quadriceps Tendon Tear (Rách gân cơ tứ đầu đùi)

Thông tin bệnh lý

Quadriceps tendon tear là chấn thương xảy ra khi gân kết nối nhóm cơ tứ đầu đùi (gồm 4 cơ ở phần trước đùi) với xương bánh chè bị rách. Gân có thể bị rách một phần hoặc hoàn toàn. Đây là chấn thương hiếm gặp nhưng nghiêm trọng. Nếu không được nhận biết kịp thời và phẫu thuật sớm, có thể dẫn đến khuyết tật.

Giải phẫu liên quan

Gân cơ tứ đầu đùi xuất phát từ điểm nối cơ của rectus femoris, vastus lateralis, vastus medialis và vastus intermedius, tại cực trên trước của xương bánh chè. Gân có cấu trúc nhiều lớp:

Lớp ngoài cùng: rectus femoris bám vào xương bánh chè
Lớp giữa: vastus lateralis và vastus medialis
Gân cơ tứ đầu đùi kết hợp với gân bánh chè và xương bánh chè tạo thành cơ chế duỗi của chân dưới

Nguyên nhân

Yếu tố nguy cơ chính:

Gân yếu: Do viêm gân (tendinitis) gây yếu và có thể có những vết rách nhỏ
Cung cấp máu kém: Do các bệnh lý làm yếu gân
Bệnh mãn tính: Cường giáp thứ phát gây tiêu xương, làm yếu điểm nối giữa gân và xương

Các tình trạng bệnh lý:

Suy thận mãn tính (gây elastosis mô liên kết)
Lupus ban đỏ hệ thống (SLE)
Gout, bệnh bạch cầu, viêm khớp dạng thấp
Đái tháo đường, béo phì
Nhiễm trùng và bệnh chuyển hóa

Thuốc và yếu tố khác:

Corticosteroid: Làm tăng yếu cơ và gân
Fluoroquinolones: Kháng sinh liên quan đến rách gân
Phẫu thuật khớp gối và bất động: Giảm sức mạnh và tính linh hoạt

Đối tượng thường mắc phải

Tuổi tác: Chủ yếu ở người trên 40 tuổi (khác với rách gân bánh chè thường dưới 40 tuổi)
Giới tính: Nam giới nhiều hơn nữ giới (tỷ lệ lên đến 8:1)
Vị trí: Chân không thuận thường bị ảnh hưởng gấp đôi
Tỷ lệ mắc: 1.37/100,000 dân số

Cơ chế bệnh

Cơ chế chấn thương:

Hạ cánh tác động cao: Trong quá trình hạ cánh có tải trọng nặng trên đầu gối gập và chân cố định trên mặt đất (nhảy). Cơ tứ đầu đùi co cơ lệch tâm nhanh và mạnh
Lực tác động trực tiếp: Lực tác động thẳng vào phía trước đầu gối (ngã)

Triệu chứng điển hình:

Đau cấp tính ở đầu gối
Sưng và mất chức năng
Cảm giác “bục” hoặc “rách” tại thời điểm chấn thương
Đầu gối hay “bỏ” (không có sức gồng cơ – không thể chịu tải) và khó leo cầu thang

Mức độ tổn thương

Phân loại:

Rách một phần: Vẫn còn một số sợi gân nguyên vẹn
Rách hoàn toàn: Toàn bộ gân bị đứt

Đánh giá chức năng:

Rách hoàn toàn: Bệnh nhân không thể duỗi thẳng đầu gối mà không có hỗ trợ, không thể thực hiện động tác nâng chân thẳng
Rách một phần: Có thể có các mức độ khác nhau của “lag” duỗi, tùy thuộc vào mức độ tổn thương retinacular

Biến chứng

Ngắn hạn:

Mất khả năng duỗi thẳng đầu gối
Đau và sưng nghiêm trọng
Hematoma vùng suprapatellar
Khó khăn trong di chuyển

Lâu dài:

Yếu cơ tứ đầu đùi kéo dài khá phổ biến
Hạn chế biên độ vận động
Khuyết tật nếu không được điều trị kịp thời
Tỷ lệ bệnh tật cao và thường gây tàn tật

Điều trị

Nguyên tắc điều trị:

Loại hình sửa chữa, vị trí rách, tuổi và giới tính bệnh nhân, cơ chế chấn thương không ảnh hưởng đáng kể đến kết quả
Cần phẫu thuật sớm để tránh khuyết tật
Biên độ vận động tốt ở đầu gối thường có thể phục hồi sau điều trị

Phục hồi chức năng

Kết quả điều trị:

Biên độ vận động: Hầu hết bệnh nhân lấy lại được ROM đầy đủ
Sức mạnh cơ: Một số yếu cơ tứ đầu đùi kéo dài khá phổ biến
Trở lại công việc: Hầu hết bệnh nhân có thể trở lại nghề nghiệp trước đây
Hoạt động thể thao: Nhiều người không thể trở lại mức độ hoạt động trước chấn thương

Kết luận lâm sàng:

Phục hồi chức năng rách gân cơ tứ đầu đùi nhìn chung có kết quả tốt. Các yếu tố như giới tính, cơ chế chấn thương, vị trí rách, thời gian chẩn đoán và sửa chữa không được tìm thấy có liên quan đến kết quả.

Bảng đánh giá mức độ phục hồi

Các thang đo đánh giá:

Lysholm Score: Thang điểm đánh giá chức năng đầu gối
Tegner Score: Đánh giá mức độ hoạt động thể thao
Biên độ vận động (ROM) của đầu gối

Các thang đo này đã được chứng minh là nhất quán, nhạy cảm và đáng tin cậy trong việc đánh giá tiến triển và kết quả phục hồi chức năng cho chấn thương này.

Khám lâm sàng quan trọng:

Kiểm tra duỗi đầu gối chủ động hoàn toàn chống trọng lực
Thử nghiệm nâng chân thẳng: Bệnh nhân rách hoàn toàn sẽ không thể thực hiện được
Đánh giá mức độ “lag” duỗi tùy theo mức độ tổn thương