1. Tại sao lần chấn thương dây chằng đầu tiên gây đau?
Cảm giác đau dữ dội trong lần chấn thương ACL đầu tiên (đứt dây chằng) xuất phát từ sự kết hợp của chấn thương cấu trúc và phản ứng sinh học thần kinh:
- Tính chất cảm thụ thần kinh của ACL: Dây chằng chéo trước là một mô cảm thụ bản thể. Dây chằng chéo có chứa các cơ quan thụ cảm cơ học. Hệ thống cảm giác của dây chằng chéo có khả năng đóng góp đáng kể vào sự ổn định chức năng của khớp gối. Chấn thương dây chằng sẽ kích thích các thụ thể này và gây ra cảm giác đau ban đầu.
- Chấn thương mô mềm và xương: Chấn thương ACL thường là một sự kiện chấn thương lớn, có thể liên quan đến các vết bầm xương.
- Sưng và Ức chế cơ: Chấn thương nội khớp gây ra tình trạng viêm và sưng (tràn dịch khớp). Tràn dịch khớp là một yếu tố quan trọng gây ra ức chế cơ tứ đầu. Chỉ cần khoảng 30 ml dịch tràn cũng có thể ức chế sự co cơ tứ đầu. Sự ức chế này làm giảm khả năng kiểm soát khớp, dẫn đến tăng cảm giác đau và bảo vệ khớp.
- Vị trí giải phẫu nhạy cảm: Vùng mỡ Hoffa nằm ở phía trước khớp gối được thần kinh hóa mạnh mẽ, do đó rất nhạy cảm với cơn đau. Chấn thương nặng có thể ảnh hưởng đến vùng mỡ này, góp phần gây đau.
Tóm lại, cơn đau cấp tính là phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với chấn thương nghiêm trọng của mô, đặc biệt là sự đứt gãy của một cấu trúc có thụ thể cảm giác như ACL, đi kèm với sưng tấy và ức chế thần kinh cơ.
2. Các lần tái chấn thương sau (khi đã tái tạo dây chằng) có còn gây cảm giác đau khi đứt lại không?
Sau phẫu thuật tái tạo ACL, dây chằng mới được thay thế bằng mô gân (như gân bánh chè – xương, gân nhóm cơ đùi sau, hoặc gân tứ đầu). Mặc dù mô gân ban đầu được mô tả là không có mạch máu và không có thần kinh, có bằng chứng cho thấy sự tái tạo thần kinh và mạch máu xảy ra sau phẫu thuật:
- Quá trình tái tạo thần kinh của mảnh ghép: Mảnh ghép ACL trải qua quá trình tái tạo dây chằng và phục hồi thần kinh, tạo cơ hội cho chức năng cảm thụ bản thể tốt hơn. Cơ quan thụ cảm cơ học đã được xác định trong các mảnh ghép ACL của người.
- Thời gian phục hồi thần kinh: Quá trình tái tạo thần kinh này cần thời gian (một yếu tố sinh học quan trọng trong việc trì hoãn quay lại thể thao, thường tối thiểu 9–12 tháng).
Về khả năng gây đau khi tái đứt:
- Nếu tái đứt sớm (trước khi tái tạo thần kinh hoàn toàn): Về mặt lý thuyết, nếu mảnh ghép đứt trong giai đoạn đầu (chẳng hạn 6-12 tuần) khi mô gân chưa phục hồi đầy đủ cảm giác, cơn đau cấp tính do đứt rách tại chính mảnh ghép có thể ít dữ dội hơn so với lần đầu.
- Tuy nhiên, tái đứt vẫn gây đau nghiêm trọng: Mặc dù mảnh ghép có thể có ít thụ thể đau hơn, việc tái đứt là một chấn thương nghiêm trọng làm tổn hại các mô xung quanh, gây tràn dịch khớp, viêm và tổn thương các cấu trúc khác (như xương, sụn, sụn chêm). Điều này chắc chắn sẽ gây ra cảm giác đau dữ dội, đau do sưng và ức chế cơ tứ đầu. Cơn đau không chỉ đến từ dây chằng mà còn từ phản ứng viêm toàn bộ khớp gối.
Các nguồn tài liệu tập trung vào đau gối trước là một biến chứng phổ biến sau ACLR, đặc biệt khi sử dụng mảnh ghép gân bánh chè – xương. Cơn đau này thường liên quan đến sự thiếu hụt duỗi gối và yếu cơ tứ đầu. Sự đau đớn này là một vấn đề phục hồi chức năng mãn tính/hậu phẫu, chứ không phải cơn đau cấp tính của một lần tái đứt.
Trong bối cảnh phục hồi chức năng, cảm giác đau với vận động được coi là một yếu tố nguy cơ lớn, có thể làm tăng nguy cơ chấn thương trong tương lai. Điều này cho thấy sự nhạy cảm đau của khớp vẫn là một vấn đề lớn ngay cả sau phẫu thuật.